Stefán Jón Hafstein

Ævi og störf

Lífið utan fréttanna

Impala antilópan sem gengur hægum skrefum niður að vatnsbólinu er á mælikvarða fegurðar og tígulleika einhvers staðar ofan við 9.5. Paris Hilton fréttatímanna er kolfallin í samanburði, með 0.5 fyrir viðleitni. Hlutabréfavísitalan þýtur upp en ekki eins og Stökkhyrnan sem brunar eftir sléttunni svo allt annað í heiminum virðist standa í stað, hún tekur langstökk sem enginn hefur leikið eftir á Ólympíuleikum og allar stigatöflur íþróttafréttanna blikna. Samt er hún bara að leika sér, spyrjið um alvöru stökk þegar ljónin fara á stjá.

Lífverðirnir fyrir utan höll drottningarinnar kunna að vera skrýddir loðhúfum með brugðna branda, en Sverðhyrnan er með svo fögur horn að engir korðar standast samanburð. Þetta er Oryxinn, íbjúg og metralöng hornin eru ekki eina skartið, feldurinn fagurrauður í morgunsólinni en svörtu og hvítu mynstrin mála á hann grímu sem gerir svipinn voldugri öllum fréttaskýrendum. Apahjarðirnar við veginn eru veraldarvanari en samsafnið í Silfri Egils.

Ef zebrahestarinir vissu vissu um gengi KR-inga vildu þeir eflaust skipta um búning en fræknleikinn stendur Vesturbæingunum langum framar þar sem stóðið rennur niður hlíðina á bruni. Þar standa nashyrningar með furðulega smá augun og ofvaxin eyru, úða í sig grasi búnir að velta sér í leirbaði til að verjast sólinni; húðin eins og tækniundur frá vígvélabransanum, en hornin framan á þessum bryndrekum eru bara til að hræða og ógna á fengitímanum; ekki úthella blóði sakleysingja. Termítarnir hrúga upp leirnum kringum trjáboli og éta svo viðinn innan úr hrauknum, þessir sístarfandi verkamenn í aldingarði eilífðarinnar eiga vissulega við hermaura að etja, en gefast aldrei upp; í þessari genabyggingu er uppgjöf óþekkt. Hrúgan skal upp.

Aðeins ein skepna á jörðinni hefur fundið upp ,,sjálfsmorðsárás”.

Flóðhesturinn er kominn í tjörnina. Í nótt fór hann á stjá, marga kílómetra í myrkrinu til að fylla stóra tankinn af grasi. Nú stendur ekkert uppúr nema hluti af rauðum belg og nasaholur; hann er óskiljanlegur eins og ,,útrás í skjóli af skattaumhverfi áhættufjárfestingasjóða” og dularfullur eins og ,,mótvægisaðgerðir á landsbyggðinni” og virðist meinlaus eins og allt sem stendur í viðskiptakálfum fréttablaðanna. En flóðhesturinn er skaðvaldur sem drepur fleira fólk í Afríku en nokkurt annað dýr, að moskítóflugunni undanskilinni, sem er eins og hver önnur stýrivaxtaplága.

Mest spennandi leiksýning sem nú er í gangi er þegar konungur dýranna fær sér snarl. Mannskepnurnar raða sér á harðan bekk í litlu jarðhýsi og sitja hljóðar innan við rimla. Dauf skíma lýsir upp síðu úr nauti. Þungur fnykur af eyðimörk snarast fyrir horn, enginn vínsmökkunarblaðamaður gæti fundið upp lýsingu af þessari lykt frá þykkum feldi ljónsins. ,,Höfug angan af ryki, sól, skít og vottur af antílópublóði” er nærri lagi; makkinn fer fram úr villtustu draumum tískuhárgreiðslumanna. Þegar hin ljónin handan við girðinguna hafa veður af þessar veislu byrjar lágvært urr sem magnast í órofa hljóðmúr með ærandi hvin eins og þegar einkaþotur auðkýfinganna bjarga enn einu fréttaskúbbinu fyrir Séð og heyrt.

Við Krosshöfða eru jafn margir selir og Íslendingar; velta á klöppum í eigin saur. Endalausar breiður af skrækjandi, geltandi, hrínandi, veinandi, rorrandi og róandi selum. Lyktin lifir lengur en grillbrækjan ,,í beinni”, eins og þrálát ,,ekki frétt” þar sem ,,Valgerður segir að... eða Ingibjörg telur og Geir vill ekki....” Kóparnir byrjaðir að æfa bitið eins og ungliðar í fréttatilkynningu, urturnar afbrýðisamar eins og þingkonur sem aldrei komast í viðtöl og brimillinn stóri er eins og ráðherra í drottningarviðtali, rekur burt ungu karldýrin, óafvitandi um veiðimenn sem nálgast til að sker af honum liminn og senda í ástarlyf í Kóreu.

,,Sporin hræða” segja stjórnmálamenn þegar ekkert er í fréttum annað en venjuleg lúxusvandamál og ,,skilningsleysi stjórnvalda” á offitu kröfugerðarhópa. Sporin sem blasa við í hörðum steini fyrir ásjónu okkar eru hins vegar frá því fyrir 50 milljónum ára þegar risaeðlur fengu sér að drekka úr stöðuvatni og vekja upp furðulega tilfinningu fyrir tíma í samanburði við fréttatíma.

Til baka

Rafbókin fæst á aðeins 2990!

Bókin sem talað er um, á mannamótum og fjölmiðlum:

Egill Helgason í Silfrinu tók ítarviðtal

Kiljan, Þorgeir og Kolbrún: Frábær leiðsögumaður!   Frá 6. mínútu.

Sverrir Norland Rás 1:   Allur þátturinn Upp á nýtt.

Gunnar Smári: Rauða borðið:    90 mínútur, mest um bókina í síðari hluta.

Þórunn Elísabet, Morgunvaktin: eftir eina klst og 18 mínutur á mælinum.  

Gísli Marteinn: Þáttur með góðum gestum.

Einar Bárðarson tók mann tali um bókina Heimurinn eins og hann er. Farið vítt og breitt yfir sviðið og bókina ekki síst.

https://open.spotify.com/episode/4nikvv2lohLVLAKvDTaIjA...

-Ná í rafbók á kostakjörum: https://www.forlagid.is/vara/heimurinn-eins-og-hann-er/

Rafbókarkaupin eru einföld á síðu Forlagsins og þú færð hana beint í tölvu eða á lesbretti samstundis!

Persónuleg heimildasaga

augu

Í þessari bók segir Stefán Jón Hafstein frá. Hann á að baki langan feril við þróunarsamvinnuverkefni í Afríku og hjá alþjóðastofnunum. Hann býr að yfirsýn og reynslu sem hann nýtir til að miðla þekkingu sem varðar okkur öll á þann hátt að auðskilið verður.  
Leiðarstefið er ljóst: Allt tengist. Loftslagsváin er eitt stórvandamál og ósjálfbær matvælaframleiðsla sífellt stækkandi mannkyns annað. Hrun vistkerfanna tengist manninum sem er einræðisherra á jörðinni og misnotar vald sitt.

Jörðin séð úr suðri

Þannig skipti hvíti maðurinn Afríku upp. Valinn kafli úr bók minni: ,,Afríka, ást við aðra sýn".

Sjá hér:

Sagan um framtíð Íslands

Hvernig gæti saga Íslands orðið ef við breytum rétt?

Nýárshugvekja 2016

Við ætlum að bjarga heiminum. Hvernig? Nýárshugvekja í Fríkirkjunni 2016 greinir frá því.

Gamlar greinar um samfélagsmál

62 auðkýfiingar

Í þessari grein færi ég heimsbyggðarmálin heim. Spurningin er alls staðar um auð og völd.

,,Sextíu og tveir auðkýfingar í heiminum eiga meiri eignir en fátækari helmingur mannkyns, 3,6 milljarðar. Ég vil skoða þetta í því samhengi að mannkyn allt stendur nú frammi fyrir gríðarlegum áskorunum upp á líf og dauða. Sönnun þess er að á liðnu ári komu ríki veraldar saman, ekki einu sinni heldur tvisvar, og gáfu öllu mannkyni þau hátíðlegu loforð að bjarga heiminum."

Hver er þín staða í grundvallarmálum?

Traust er það sem við þráum í samfélagsumræðunni þessi misserin. Gott og vel, en hvað með sjálfstraust? Þekkir þú – hinn almenni kjósandi – grundvallarafstöðu þína? Hér er próf um nokkur stórmál (og stigagjöf fylgir á eftir). Hversu mörg eru já-in hjá þér?

Lýðræði

Traust fólks á valdastofnunum stendur í réttu hlutfalli við getu almennings til að hafa áhrif á þær. Í eldgamla daga mátti pöpullinn þakka fyrir að meðtaka boðskap að ofan, í dag segjum við nei: Við viljum hafa áhrif, beint og milliliðalaust.

Stjórnarskráin, næstu skref

Traust á valdamönnum og stjórnmálaflokkum mælist nú í réttu hlutfalli við árangur og efndir. Stjórnarskráin er dæmi um fórnarlamb þröngrar hagsmunagæslu og íhaldssemi allt frá lýðveldisstofnun og fram á þennan dag, þrátt fyrir að þetta grundvallarplagg um stjórnarfar og lýðréttindi hafi stöðugt verið í „endurskoðun“ sem enn stendur.

Auðlindir í þjóðareign

Ef stjórnmálamönnum er ekki treystandi fyrir auðlindum þjóðarinnar er þeim ekki treystandi fyrir neinu. Ísland er eitt auðlindaríkasta land í heimi. Mjög varlega áætlað á hver Íslendingur 4-6 milljónir króna í náttúruauðlindum og trúlegt er að þessi upphæð sé mun hærri.

Það er gagnlegt að velta fyrir sér hve vellauðug þjóðin er.

Umgengni við fíla

Reiður fíll er hættulegur. Skapstyggðina sýnir hann með því að blaka eyrum, sveifla rana og hrista sig ógurlega. Þá er best að víkja úr vegi og halda sig í hæfilegri fjarlægð. Svona hegðun er kölluð ,,þykjustuárás" því sjaldnast verður úr raunveruleg atlaga. Enda nægir þetta hvaða dýri sem er til að hafa sig á brott, líka ökumanni á safaríjeppa. En setji hann undir sig hausinn, leggi eyrun aftur og hlaupi í átt að manni er fátt til bjargar - nema maður komist fljótt í fjórða gír. Gangandi maður á enga möguleika þegar 5 tonn fara af stað í alvöru árás.

Breytum rétt frá 2005

Árið 2005 birti ég þá ritgerð sem hér má finna kaflaskipta. Hún var þá hugsuð sem eins konar brýning til Íslendinga. ,,Lýðræðisvæðing er hið sögulega hlutverk" skrifaði ég, andspænis þeirri markaðsvæðingu sem við vorum vitni þau árin sem nú kallast gróðærið.

Með Hruninu í október 2008 breyttist margt, og margar forsendur þess sem hér er sagt. En meginákallið stenst tímans tönn með afbrigðum vel. Krafa um lýðræðislegar umbætur andspænis auðræði. Margar af þeim hugmyndum sem þarna voru settar fram endurómuðu svo í Búsáhaldabyltingunni og í tillögum stjórnlagaráðs árið 2011.

SJH, 2012.

Frú þorpshöfðingi

Frú Kalemba frá samnefndu þorpi. Hún er höfðingi þorpsins. Erfði stöðuna eftir föður sinn. Þótt oftast séu höfðingjar þopanna karlar gerist það all oft að konu er treyst til þessa embættis foringja, málamiðlara og að úthluta landi. Hvað er erfiðast við starfið? Sætta fólk sem stríðir segir hún.

Bankinn til fólksins

Banki á hjólum kemur brunandi til fólksins. Það þarf ekki meira en pallbíl og rafmótor og tölvu til að setja upp bankaútibú í sveitinni. Stór hluti Malava hefur ekki aðgang að banka og margir vita ekki hvað það er að eiga peningaviðskipti. Þessar konur eru ekki bara reikningseigendur, heldur í viðskiptanámi. Þær stofna reikning, læra um vexti og hvernig hægt er að safna peningum. Þegar komin er næg innistæða má nota hana til að fá smálán og stofna rekstur, svo sem kaupa fræ eða leigja jarðnæði og rækta til sölu á markaði. Bankinn er fyrir fólkið hér. Ekki öfugt. Og yfirbyggingin er ekki til að skammast yfir.

Djúprauð

Litfagur er hann kjóllinn hennar, en alvörugefinn svipurinn.

Mannvirki og strákur

Mannvirkið er gjöf frá Evrópusambandinu. Brú yfir stóra á og hraðbraut að norðan og suður eftir landinu endilöngu. Mikil steypa en strákurinn á bara brókina.

Samstarf ólíkra dýrategunda

Hvítu hegrarnir fylgja kúnum fast eftir. Eru það skordýrin sem klaufirnar róta upp? Flærnar á baki þeirra? Fræin í skítnum? Eitthvar er það sem kýrnar gera fyrir þessa fugla og ef til vill er ávinningur gagnkvæmur.

Vatn er líf

Skólabörn fá sér sopa. Nú er búið að kortleggja og telja alla þá skóla í Malaví sem ekki hafa vatnsból eða salerni handa nemendum. UNICEF stendur fyrir þessu framtaki til að hvetja þá sem eitthvað hafa aflögu til að styrkja vatnsbólagerð við skólana. Ísland hefur byggt og endurgert á þriðja tug skóla í Mangochi í Malaví og vatnsból eins og þetta eru við flesta; nú er í gangi stórt íslenskt vatnsverkefni í héraðinu. Það felur í sér að koma 20 þúsund heimilum í 500 metra göngufæri við næsta vatnsból, þar sem fá má hreint og öruggt vatn. Sjá myndband um verkefni Íslendinga í Malaví hér.

Héraðshöfðingi

Æðstur í héraði. Höfinginn sem kenndur er við Nankumba. Hefur í mörg horn að líta því ekkert má fara framhjá honum það er til framfara horfir eða það sem deilum veldur. Hann sker úr, hlýðir á, og mælir vísdómsorð og hvatningu, orð hans eru lög, hvað sem lög landsins segja, hann er höfðingi höfðingjanna. Gamla höfingjaveldið lifir enn góðu lífi við hlið hinnar formlegu ,,stórnsýslu" landsins. Embættið gengur í erfðir, en ef fólkinu líst ekki á hann má setja hann af eða velja einhvern annan. Höfðingi þarf að vera sá sem fólkið treystir, mannasættir. Svo úthlutar hann landgæðum og er ekkert mannlegt óviðkomandi.

Superstrákur

Systkini bíða á heilsugæslustöðinni sem Ísland byggði í Nankumba. Er bolurinn líka kominn frá Íslandi, gamlar leyfar frá Samfylkingunni?

Framtíð?

Þessi unga stúlka horfir íhugul á framandi gest. Alvarleg ígrundun í augnaráðinu og spurn. Því miður, ekkert sameiginlegt tungumál til að skilja hvort annað.

Alnæmi og páfi

Afríkuför páfa (mars 2009) varð ekki til að auka hróður hans í sambandi við baráttuna gegn Alnæmi. Mikil gagnrýni hefur dunið á páfa fyrir að leggja ekki baráttunni lið, heldur skaða hana, með því að tala gegn notkun smokka. En smokkar eru eins og aðrar getnaðarvarnir bannfærðar af kaþólsku kirkjunni svo páfi er sjálfum sér samkvæmur. Það hjálpar bara ekki í Alnæmisbaráttunni. Meira hér.

Manifesto á örlagatímum

,,Ég hef aldrei verið eins stoltur að því að vera Íslendingur og ég hef verið að læra það, að, að það er ótrúleg, það, það er, það er ótrúleg gjöf að fá að vera Íslendingur og hérna, og það eru bara 300 þúsund manneskjur sem hafa fengið þá gjöf einhvernvegin frá, þessum gaur, eða hvað hann er, eða hvað þetta er. Og við eigum að, við eigum að vera svo stolt að því og við eigum að nýta það og við eigum að keppa við sjálf okkur endalaust og ekki hvort annað. Höldum því áfram og, og hérna, og breytum heiminum og, og höldum áfram með það kreativití, þú veist, þá, þá sköpunargáfu sem að býr í okkur og verum bara best...og glöð. Takk"

(Ólafur Stefánsson fyrirliði Íslands, ágúst 2008)

Bankinn kemur á 4x4

Ef fólkið kemst ekki til bankans verður bankinn að koma til fólksins. Bankinn er útibú á 4x4 pallbíl sem ferðast um sveitir og hefur opið fyrir innlagnir og smálán til sveitafólksins. Þessar konur bíða eftir útibússtjóranum því nú þarf að slá lán fyrir áburði. Þetta eru athafnakonur sem nýlega fengu tækifæri til að nálgast alvöru fjármálaþjónustu með þessum hætti.

Veftímarit - áskrift

Veftímaritið kemur til áskrifenda gjaldfrjálst. Skráning hér.

Hér má skoða fyrri tölublöð:

Júní-júlí 2008
Maí 2008
Mars 2008
Febrúar 2008
Janúar 2008

Hin mörgu andlit San fólksins

Hin mörgu andlit San fólksins lýsa erfiðum lífsskilyrðum í Kalahari eyðimörkinni í 20 þúsund ár. Þetta er stórmerkilegur hópur sem mannfræðingar hafa rannsakað meira en nokkurn annan hóp á jörðinni. Nú eru taldir búa 100 þúsund San í heiminum, í Suður-Afríku, Namibíu og Botswana. Hér er á vefnum segir frá ýmsum hliðum mannlífs meðal San fólks.
Hér er myndasafn.
Langt, langt í burtu er lítill skóli.
Frumbyggjasáttmáli
Heimsókn í byggðir.

Hjálp fyrir hugsjónakonu

Stuttmyndin um hugsjónakonuna Christinu Kharassis og draum hennar um að breyta sól í orku í sumarbúðunum sem hún stofnaði handa fátækum börnum hefur kveikt í mörgum. Ég skrifaði líka grein í Fréttablaðið það sem hún kom við sögu.

Minjar um gamla tíma

Þjóðverjar ,,áttu" Namibíu og reistu þetta hús í þjóðleið, á því stendur ártalið 1908. Um það bil sem Íslendingar fengu heimastjórn fengu Namibíumenn þýskan arkitektúr í bæjum og úti á mörkinni. Hér gistu lestir á leið frá ströndinni inn í land.

Andlit Afríku

Gunnar Salvarsson almannatengslafulltrúi Þróunarsamvinnustofnunar er flinkur með myndavélina og hefur fangað mörg andlit Afríku. Ljósmyndasýning hans á netinu (hér) er einkar áhugaverð. Njótið vel.

Leikskólabörn fagna

Eitt sinn áttum við gleðistund með leikskólabörnum í norðurhluta Namibíu, því þá var opnaður nýr leikskóli sem Þróunarsamvinnustofnun studdi. Þarna var mikið um dýrðir og sjálfsagt að leyfa fleirum að njóta! Sjá myndasafn hér.

Góða skemmtun á þessum stað!

Namibíumenn fá útrás fyrir sköpunargleðina í nafngiftum fyrirtækja og staða. Hér gefst manni tækifæri til að svala þorstanum á Taliban Entertainment Bar, en þeir sem drekka yfir sig geta fengið útfararþjónustu hjá ,,Wheels to heaven funeral service". En fyrst koma menn við á ,,Happy Snoopy take away" til að fá sér snarl, nú eða ,,This is the place" - hvað svo sem nú er í boði þar? Tölvufyrirtæki auglýsir prentara svofellt: ,,Happy news printers" sem auðvitað eru betri en aðrir.

Stefán Jón Hafstein - stefanjon@islandia.is